Bugungi kunda bolalar internetdan ta’lim, o‘yin, muloqot va ko‘ngilochar maqsadlarda faol foydalanmoqda. Ammo internet imkoniyatlar bilan birga xavflarni ham olib keladi. Quyida ota-onalar bolalarini himoya qilish uchun bilishi zarur bo‘lgan 5 muhim jihatni keltiramiz.

1. Har bir qurilmada nazorat rejimi bo‘lishi kerak

Telefon, planshet yoki kompьyuter bolaga topshirilgan bo‘lsa, ularda albatta ota-ona nazorati (Parental Control) funktsiyasi yoqilgan bo‘lishi lozim. Bu orqali ota-ona:

▪️ kirilayotgan saytlarni cheklashi,

▪️ ilovalarni o‘rnatishga ruxsat berishi yoki taqiqlashi,

▪️ har kuni foydalanish vaqtini belgilashi mumkin.

2. Ijtimoiy tarmoqlardagi tahdidlar real xavf tug‘diradi

Barcha mashhur platformalar — YouTube, TikTok, Instagram — yosh bolalar uchun begona kontent manbai bo‘lishi mumkin. Jumladan:

▪️ kattalarga mo‘ljallangan video va tasvirlar;

▪️ zararli “trendlar” yoki xunuk chaqiriqlar;

▪️ begona shaxslarning yozuvlari yoki tahdidli xabarlar.

 Ota-onalar bolaning akkauntlarini ochiq emas, xususiy (private) rejimda yuritishini nazorat qilishi kerak.

3. Shaxsiy ma’lumotlar oshkor qilinmasligi kerak

Bola hech qachon quyidagi ma’lumotlarni internetda yozmasligi lozim:

▪️ ism-sharif;

▪️ manzili;

▪️ maktabi yoki sinfi;

▪️ telefon raqami;

▪️ ota-onasining daromadi yoki ishlaydigan joyi.

 Bu ma’lumotlar jinoyatchilar uchun eng qimmat narsa — ularni aldash, do‘st bo‘lish, firibgarlik qilish yoki hatto real hayotda ta’qib qilish uchun ishlatilishi mumkin. 

4. Internetdagi zo‘ravonlik – kiberbulling haqida ogohlantiring

Ba’zan bolalar o‘zaro internetda kamsitish, masxara qilish, tahdid qilish holatlariga duch kelishadi. Bu — kiberbulling deyiladi. Uning oqibatlari:

▪️ ruhiy tushkunlik;

▪️ o‘zini qadrsiz his qilish;

▪️ maktabga borishni istamaslik;

▪️ yopiq va g‘amgin holatga tushish.

‍ Ota-ona bolasi bilan doimiy muloqotda bo‘lishi, uning kayfiyatidagi o‘zgarishlarga e’tibor qilishi zarur.

5. Internetdan foydalanuvchi bola ham o‘ziga javobgar bo‘lishi kerak

Bolalarga kichik yoshdan boshlab quyidagilarni o‘rgatish kerak:

▪️ faqat tanish odamlar bilan muloqot qilish;

▪️ noma’lum havolalarga kirmaslik;

▪️ zararli kontent haqida zudlik bilan ota-onaga xabar berish.

Bu esa axborot madaniyati va raqamli savodxonlik asoslarini shakllantiradi.

Internet – bu bilim manbai, ammo ayni paytda noto‘g‘ri ishlatilsa, xavf manbai ham bo‘lishi mumkin. Har bir ota-ona o‘z farzandining onlayn hayotini befarq kuzatmasligi kerak.

Shuni unutmang, Siz farzandingizning haqiqiy himoyachisisiz – uni virtual tahdidlardan ham asrash sizning zimmangizda.